Onuncu kalkınma (2014-2018) planında “Elit sporcu seçimi ve eğitimi”

( Hep diyoruz ya, Ülkemizde iki türlü spor politika var. Bunlardan birincisi yazılı politikalar, ikincisi uygulanan politikalar ve genelde yazılı politikalardan ziyade çoğu dönem yoneticilerin politikası hep geçerli olur.

Bu durum da da performans sporunda ne bir adım ileri nede bir adım geri gideriz.)

Onuncu kalkınma planı nın 21. sayfasında Elit Sporcu Seçimi ve Eğitimi ile ilgili şu bilgiler yer almaktadır.

Ancak, ülkemizde spordaki bireysel ve rastlantısal bazı başarıların arkasına saklanarak bu gerçek, yıllarca göz ardı edilmiş unutulmuştur.

Oysa günümüzde tüm
spor otoriteleri ortak görüş olarak çocukların mümkün olan en küçük yaşlarda spora başlaması konusunda birleşmektedirler.

( Not: Günümüzde spor bilimcilerinin önemli çoğunluğu erken yaşta profesyonellesme fikrine karşı çıkmaktadırlar.)

Spora başlama yaşının oldukça küçülmesi ve branşlaşmanın daha erken yaşlara inmiş
olması yetenek seçimi ve yetenekli sporcularla çalışmanın ne derece önemli olduğunu
ortaya çıkarmıştır.

Sportif alanda dünya çapında başarılara imza atmamızı sağlayacak
ön koşul olan yetenek düzeyi yüksek insanların seçilmesi fikri önem kazanmaktadır.

Sportif yetenek olarak kalıtımsal ya da sonradan kazanılmış davranış koşulları nedeniyle sporsal verimler için özel ve üst düzeyde yatkınlığa sahip olduğu düşünülen bireyler anlaşılmaktadır.

Yetenek arama kavramı genel bir temel eğitime ya da çocuk ve gençlik antrenmanına başlamaya hazır olan yeterince fazla sayıda çocuk ya da gencin
bulunması amacıyla yürütülen bütün önlemleri tanımlamaktadır.

Yetenek seçme kavramı
ise yüksek verim sporuna yönelik bir antrenmanın bir sonraki daha yüksek aşamasına
geçmeleri ya da sürdürülmeleri uygun görülenlerin bulunmasına yardımcı olan bütün önlemleri
betimlemektedir.

Yetenek seçimi konusunda ülkemizde iki önemli proje gerçekleştirilmiştir. Bunlardan ilki Türk Spor Vakfı tarafından “Sportif Yetenek Araştırma Metodu (Türkiye Uygulaması)”adı altında 1970’li yılların sonunda başlatılmış ve bu araştırma iki aşamalı
olarak ele alınmıştır.

Birinci aşamada 1979 yılında Akdeniz oyunlarına seçilen sporcuların antropometrik özelliklerinden yola çıkılarak somatotip belirlemesi ve kuvvet, sürat, dayanıklılık testleri uygulanmış ve ulusal takımların profilleri belirlenmiştir. İkinci aşamada
ise Genelkurmayla iş birliği yapılarak ülkemizin çeşitli yörelerinde yaşları 18 ile 20 arasında değişen yaklaşık 20.000 genç üzerinde fiziksel yapı ile doğal fiziksel yetenekler
arasındaki ilişkiler belirlenerek gençlerimiz ve bu gençlerin doğum yeri olan iller üzerine
yorumlar yapılmıştır.

İkinci proje ise SGM’nin ve üniversiteler ile başlattığı “Türk Sporunu Yeniden Yapılandırma”
projesi olup, istenilen amaca tam olarak hitap etmediği için yarıda kalmıştır.

Aynı amaç doğrultusunda SGM’nin, Marmara Üniversitesi BESYO ile işbirliği yaparak 2005 yılında başlattığı “Olimpiyatlar İçin Sporda Yetenek Seçimi ve Spora Yönlendirme”projesi, ilgili kurumların yürütücü olmaktan çıkıp koordinatörlük görevini üstlenmeleri ve seçme işini illerde beden eğitimi öğretmenlerine bırakmaları sonucu amacına ulaşmamıştır.

Bunlara benzer birçok proje,değişik kurumlarca geliştirilmesine rağmen,
çeşitli nedenlerle istenilen sonuçlara ulaşılamamıştır.

Başarılı sporcuların tespit edilmesi kadar onlara uygun spor eğitiminin verilmesi
de önem taşımaktadır. Bu amaçla Türkiye’de 1986 yılında ilk Sporcu Eğitimi Merkezi
(SEM) kurulmuştur. Bu merkezler, yetenek seçiminin tüm aşamalarını kapsayan, devlet destekli ilk ve tek yetenek seçimi ve eğitimi programını uygulamışlardır. Ancak, sporcu seçim kriterleri, fiziki şartların uygunluğu, spor tesislerinin etkinliği, antrenör eğitim kalitesi
gibi sorunlar yüzünden, bu merkezlerde istenilen seviyede elit sporcu yetiştirilememiştir.

Bir zahmet yukarıdaki onuncu kalkinma planında elit sporcu yetiştirme” politikasını okuyunuz ve günümüz uygulamalarını karsilastiriniz.

Ülkemizde bir kez daha 2018 yılında başlayan “yeni yetenekli sporcu projesi” yaklaşik olarak 4 yıldan beri devam etmektedir.

Sisteme kaç sporcu kazandırıldı? Kaç sporcu takip ediliyor? 2028 olimpiyatlarına bu sporculardan kaç tanesi gidebilir? Kaç tanesi madalya kazanabilir? Ortada doyurucu bir bilgi yok maalesef.

Uğur KETENCİ ÖZTÜRK

25-09-2023