Aynı yapı boyunca diğer segmentlere (faylara) kıyasla son derece uzun bir süredir kaymamış (kilitli durumda olan), genellikle yakın gelecekte büyük salınım üretme potansiyeli yüksek olan kesimler (diri kırıklar) sismik boşluk olarak ifade edilir.

Ülkemiz, salınım sıklığı ve büyüklüğü açısından dünyada ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. Türkiye’de her gün genellikle 30 ila 80 arasında sarsıntı kaydedilir. Bunların büyük bölümü hissedilmez. Birkaç ayda bir orta büyüklükte (M: 5,o ve üzeri), birkaç yılda birde hasar yapıcı, yıkıcı ve çok yıkıcı salınımlar yaşanır. Yıkım ve ağır hasarlar genellikle, oynak veya sıvılaşmaya uygun zemin ve deprem yönetmeliğine göre inşa edilmemiş, yeterince kaliteli ve tam malzeme kullanılmamış, proje hatası bulunan yapılarda yaşanır.

Maden Tetkik Arama (MTA), Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Bölgesel Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi ve çeşitli üniversitelerle yer bilimcilerin çalışmalarından elde edilen verilere göre, yurdumuzda tespit edilen 485 diri fay mevcuttur. Bu faylardan bazıları çok küçüktür. Kırık diğer bir ifadeyle fay zonlarının büyük bölümü; Marmara, Ege, Karadeniz, Doğu Anadolu Bölgeleri ile Akdeniz Bölgesi’nin doğusunda yer alır. İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile Akdeniz Bölgesi’nin batısında da aktif faylar mevcuttur.

Türkiye Deprem Tehlike ve Fay Haritası 2018 yılında yenilenmiştir.

ÜLKEMİZİN SİSMOTEKTONİĞİ 

Jeoloji Mühendisi Ramazan Demirtaş ve Rüçhan Yılmaz tarafından 1996 yılında yayınlanan “Türkiye’nin ‘Sismotektoniği” adlı çalışmada yer alan harita, büyük deprem üretecek 15 sismik boşluk yer alıyordu.

27 yıl içerisinde bu sismik boşluklardan 8’i büyük salınım üretti. Bu salınımlar arasında; 17 Ağustos 1999 Gölcük – Kocaeli (M:7,6), 23 Ekim 2011 Erciş – Van (M:7,2) ve 6 Şubat 2023 04.17’de olan ilk ana şok Pazarcık – Kahramanmaraş (M:7,8) depremleri yer alıyordu.  

Gerilim biriktirmeye devam eden 7 kırık (fay) hattı da sismik boşluk durumunda yer alıyor. Bu kırıklarda olması beklenen salınımların merkez üsleri ve büyüklükleri şöyle sıraladık:

• Orta Marmara Fayı: Kuzey Marmara’da, Kuzey Anadolu Fayı’nın devamı olan bu kesimin doğusundaki ve batısındaki ana kollarda büyük salınımlar yaşandı. İstanbul Silivri açıklarıyla - Tekirdağ -  Marmaraereğlisi açıklarındaki kesimde 6,5 büyüklük ve üzerinde salınım bekleniyor. Birçok uzman bu salınımın büyüklüğünün 7,o – 7,2 büyüklüğü hatta daha üzerine çıkabileceğini belirtiyor. Ayrıca bu kesimde, 2 parçalı olarak M: 6,4 – 6,7 / M: 6,9 – 7,2 büyüklüklerinde birkaç ay veya yıl içerisinde atımlar yaşanabileceği de makalelerde yer almaktadır. Marmara Denizi uluslararası alanda en çok araştırılan iç deniz olmasına rağmen, deprem büyüklükleri hatta depremin yaşanacağı yer konusunda farklı görüşler yer almaktadır. Kesin olan ise Marmara Denizi’nde 2050 yılına kadar bir etkin şokun yaşanacağıdır. Bazı yer bilimciler, 2030 yılına kadar yüzde 65 olasılıklı veriyor.

• Aksu Fayı (Helen - Kıbrıs yay sistemi): Antalya’nın kuzeyi ile Isparta’nın güneyi arasında, Burdur’un bir kesimini de içine alan sismik boşluktur. Uzun süredir büyük deprem üretmemiştir. 6,o – 6,5 büyüklüğü arasında sarsıntı üretebilir. Hatta 6,5 büyüklüğünün üzerine de çıkabilir.

• Zafer Burnu Fayı (Helen Kıbrıs yayı): Bu kesim pek gündeme gelmese de etkin bir salınım beklenen sahadır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuzeydoğusu ile İskenderun Körfezi açıklarında (Doğu Akdeniz) uzanan hat çok uzun süredir büyük salınım olmamış bir sismik boşluktur. 7,o büyüklük civarında hareketlenme beklenmektedir.

• Çayırlı – Aşkale Fayı (Kuzey Anadolu Kırığı -KAK-KAF): Erzincan’ın doğusu (Çayırlı) ile Erzurum’un batısında (Aşkale) yer alır. Uzun süredir hafif ve orta büyüklükteki salınımların dışında büyük atım yapmamış kesimdir. 6,o -6,5 büyüklüğü arasında depreme gebe olduğu tahmin ediliyor.

• Yedisu Fayı (Kuzey Anadolu Kırığı doğu kanadı): Bingöl’ün kuzeyinde Yedisu ilçesinden adını almıştır. Yakın gelecekte 6,9 - 7,2 büyüklükleri arasında salınım üretmesi beklenen çok çekinceli kesimlerden biridir.

• Ardahan Fayı (Kuzeydoğu Anadolu kırığı-bağımsız fay): Birkaç bin yıldır çevresindeki hafif ve nadir olarak orta büyüklüğündeki salınımların dışında atım yapmayan fayın gerilme hızı çok düşük. Diri olan ve gerilim birikimi tespit edilen hatta salınım büyüklüğü 6,5 civarına ulaşabilir.

• Anagüncel Fayı (Bitlis - Zagros kenet kuşağı): Hakkari’nin Yüksekova, Şemdinli ve İran sınır hattı kesiminde fayın uzun bir kesimi sismik boşluk durumunda. En son deprem tarihi bilinmiyor. Kırık hattının uzunluğu ve gerilim hesaplamasına göre, 7,o – 7,2 büyüklükleri arasında salınım ihtimali çok yüksek. Yakın gelecekte gerçekleşmesi beklenen atımlardan biri.

Tespit edilen sismik boşluklara göre, genellikle 6,5 büyüklük ve üzerinde salınım beklenen kesimlerdir. Bu sarsıntılar, zemin yapısı ve yapı kalitesine göre, çevrelerindeki il, ilçe ve kırsal kesimleri de etkileyecektir.

Ayrıca, belirtilen 7 yerin dışında, Marmara, Ege ve Doğu Anadolu Bölgeleri başta olmak üzere, Akdeniz, Karadeniz, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da 5,o – 6,o büyüklükleri arasında sarsıntı üretecek münferit (bağımsız) kırıklarda yer almaktadır. 

Diğer yandan, Muğla açıkları, Rodos -  Girit adaları arasında (Akdeniz) 6,o – 6,5 – 7,o büyüklükleri ve üzerinde salınımlar, Helen – Kıbrıs Yayı (Dalma-batma kuşağı) zonlarında çok yüksek olasılıklarla yakın gelecekte öngörülmektedir. Türk ve Yunan yer bilimciler senelerdir bu bölgeleri araştırmakta, makaleler ve basın açıklamalarıyla dikkat çekmektedir.

Özellikle Girit çevresinde büyüklüğün 8,o’a ulaşma ihtimali üzerinde durularak, tsunami (süpürtü) beklentisi de yayınlanan raporlarda yer verilmiştir.

Depremin yıkamayacağı tek şey BİLİNÇTİR!     

Saygılarımla, sağlıcakla...