İBB’DE SUÇ VARSA SAYIŞTAY GÖREVİNİ YAPIP NİYE UYARMADI?
Saygıdeğer okurlarım. Koskoca İBB ve kuruluşlarını ancak bu kadar kısa yazabildim. Çoğu tablo olan bu yazıyı lütfen sonuna kadar okuyunuz. Yorumumu son bölümde yazdım. Bakalım aynı noktada buluşabilecek miyiz?

GENEL DURUM VE TARTIŞMALAR
İBB başkanı sayın Ekrem İMAMOĞLU gözaltına alınarak, üzerine atılı suçlar nedeniyle soruşturma başlatılınca sosyal medya, basın ve medyada tartışmalar başladı ve devam ediyor. Bazı kavramları açıklamak şart oldu.
Yapılan sorgulamalar sonrası Kent Uzlaşısı nedeniyle “Adli kontrol şartıyla serbest bırakılmasına” ancak, yolsuzluk suçlamasıyla, İBB şirket yöneticileri ve bazı danışmanları dâhil “Tutuklanmasına” karar verildi. Genel kanı İBB’ye kayyım atanmayacağı.

Bu yazı belki İBB, bağlı kuruluşlar ve BİT yöneticileri için yararlı olur.!
Tartışmalarda Sayıştay’ın denetimleri de sıkça gündeme geldi. Sorgulamalar şu çerçevede yapıldı;
1. Sayıştay kamu zararı varsa niye uyarmadı? Bulduysa neden tahsil etmedi?
2. Sayıştay denetimlerinde kamu zararı yoksa neden tutuklama oldu?
3. Sayıştay denetçisinin savcılığa suç duyurusunda bulunma sorumluluğu var mı?
4. Sayıştay’ın denetimleri yetersiz mi?!

Atladığım var mı bilemiyorum ama konuya geçmeden önce kısa açıklamalar yapmak isterim.
1. Sayıştay yaptığı düzenlilik denetim sonuçlarını ilgili kurumlarla ve web sitesinde kamuoyu ile paylaşır. Kamu zararı varsa (bu kavram karıştırılabiliyor, linkini verdiğim yazıda anlattım), yüksek mahkeme sıfatıyla yargılama yaparak, karar ilamını kamuoyuyla değil, ilgili kurum yetkilileri ile paylaşıp zararın ilgilisinden tazmin edilmesini ister. 90 gün içinde edilmezse, tahsilden sorumlu yöneticiler şahsi sorumlu olur. Sayıştay hiçbir zaman tahsilat yapmaz. https://abaybarsgogez.net/sayistay-denetimi-sorumluluk-cercevesi-ve-sorunlar-2/

2. İBB, İETT, İSKİ ve bazı şirket raporlarında 2006’dan günümüze tahsil edilmeyen Sayıştay ilam borçları olduğu yazılmaktadır. 2024 Sayıştay raporları henüz kamuoyu ile paylaşılmasa da, Sayıştay takvimine göre Mart- Nisan 2025 itibarıyla incelemeler devam etmekte olup, soruşturmaya konu kamu zararı tespitlerinin yapılmış olabileceğini düşünüyorum. TBMM adına denetim yapan Sayıştay, 2024 yılına dair kamu zararı tespit etmiş ve yürütülen soruşturma açısından önemliyse, ilgili kurumların talebi üzerine geçmiş yıllar dahil bilgileri paylaşmış olabilir.

3. Denetimle görevli olanlar gibi, her vatandaş şahit olduğu bir suç varsa, suç duyurusunda bulunmak zorundadır. Kamu alacaklarının tahsiliyle ilgili mevzuatta ayrıca yer alması gerekmez.

4. Sayıştay denetçileri, Sayıştay’ın denetim takvimi, denetim süresi ve eldeki kadro olanaklarına uygun olarak, BB- Büyükşehir Belediyelerini her yıl, BB Bağlı kuruluşları, İl ve İlçe belediyelerini seyrek, BİT-Belediye şirketlerini çok daha az denetler. Belde belediyeleri denetlense de rapor yayımlandığını hiç görmedim. BB, İl ve İlçe belediyeleri denetim oranı %25 civarı olup, BİT’lerin denetim oranı (sayıları tam bilinmese de 4.000 civarı tahmin ediyorum) yaklaşık %2- 4’dür.
Her biri konusunda uzman olan denetçilerin, görevlerini layıkıyla yerine getirdiğini düşünüyorum. Denetim sıklığı ve denetim süresi az olsa da, denetçinin uzmanlık alanıyla paralel olarak, denetim çerçevesi ve kapsamı değişkenlik gösterebilir.

Bazen ilgili kurum hakkında yapılan ihbar ve şikâyetler de dikkate alınarak denetimlerin daha detaylı yapıldığını, denetim sayfa ve bulgu sayılarından anlayabiliyoruz. Örnek verirsek;

Beşiktaş belediyesi için 2019’da 180 sayfa, 2020’de 122 sayfa, 2022’de 138 sayfa, 2023’de 160 sayfa olmak üzere toplam 600 sayfa rapor düzenlenmiş ve 219 adet bulgu üretilmiştir.

Ankara BB için 2019’da 114 sayfa, 2020’de 101 sayfa, 2022’de 107 sayfa, 2023’de 103 sayfa olmak üzere toplam 425 sayfa rapor düzenlenmiş ve 156 adet bulgu üretilmiştir.

2021’de Beşiktaş belediyesi denetlenmese de, Ankara BB denetlenmiş ve 109 sayfa rapor düzenlenip 37 adet bulgu üretilmiştir.

Bunlar da eklenirse Ankara BB toplam denetim sayfası 534 ve bulgu sayısı 193 olur ve hala Beşiktaş belediyesinin toplamından daha azdır. Benzer şekilde birçok BB ve İl belediyesi ile karşılaştırma yapılabilir. İleriki bölümlerde detayları versek de karşılaştırma yapabilmek açısından İBB denetimleri aynı yıllarda şu şekildedir;

2019’da 282 sayfa, 2020’de 276 sayfa, 2021’de 324 sayfa, 2022’de 398 sayfa, 2023’de 449 sayfa olmak üzere toplam 1.729 sayfa rapor düzenlenmiş ve 531 adet bulgu üretilmiştir.

İBB için sadece 2023’de düzenlenen 449 sayfa rapor, Ankara BB’nin dört (4) yıllık denetim raporu toplamından fazladır.

BU YAZI NEDEN ÖNEMLİ?
Sayın Ekrem İMAMOĞLU’nun gözaltına alınması sonrası, bugüne dek apolitik diye suçlanan başta üniversite öğrencileri olmak üzere halk sokaklara dökülerek, yaşanan hukuksuzlukları protesto etmek için, sayın İmamoğlu’dan bağımsız anayasal gösteri haklarını kullanmaya başladı.

Bu haklarını savunma sürecinde, 100 yılı aşan devlet deneyimimizle, gücünü anayasadan alan başta Sayıştay olmak üzere, yargı ve güvenlik güçleri gibi kurumlarımızın; kişi, parti ve örgütlerin ikbali için yıpratılmasından kaçınmanın gerekliliğini vurgulama zorunluluğu vardır.

Bu çerçeveden bakarak Sayıştay’ın İBB, İETT, İSKİ ve BİT denetimleri hakkında üç (3) tablo hazırladım.

1. Sayıştay denetimlerinin yıllara göre sıklığı, hazırlanan rapor ve bulgu sayıları tablosu. TABLO- 1
2. Bulgularda tespit edilen hataların, altı başlıkta dağılımı; (Y) Yönetim, (M) Muhasebe, (İ) İhale, (R) Ruhsat- İzin- İmar, (K) Kiralama- tahsis, (A) Atama görevlendirme tablosu. TABLO- 2
3. Bulunan hataların giderilmesinde ilgili kurumun tavrı ve ilgisizliğini gösteren sonuç tablosu. Acaba daha duyarlı davranıp, gereği yapılsa iktidarın eline koz verilmemiş olmaz mıydı? TABLO-3
Tablolar ve yorumları okuduktan sonra, Sayıştay yeterli denetim yapmış ve uyarmış mı kararı siz verin.
Daha fazla bilgi edinmek isteyenler, www.sayistay.gov.tr adresinden ilgili denetim bulgularına ulaşabilir. Tablolarda 2019’dan (sayın İmamoğlu’nun seçildiği yıl) 5 yıllık görev süresinin sonu 2023 dâhil bilgiler var.
BELEDİYELERDE SİSTEMATİK SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER kitabımda 2012’den 2018 yılına kadar denetim sonuç özetleri, analitik formatta ve her tablonun altına denetim performanslarıyla verilmiştir. İsteyen edinebilir.

TABLO- 1: DENETİM RAPOR SAYFA/ BULGU SAYILARI

İBB denetim rapor ve bulgu sayıları her yıl artarak rekor tazelemiş.
İSKİ’de 2015 ve 2016’da sırayla 142 ve 140 sayfa ile denetim rekoru kırılmış. 2019- 2023 arası bu rekor kırılmamış.
Nedensellik bağı arayan olursa, 2021’de Sayıştay başkanı geleneklere aykırı olarak kurum dışından atandı.
Sayıştay denetim kadrosu artmasa da, aynı kadroyla İBB ve şirketlerine yoğun denetim uygulandığı görülüyor.
Kültür AŞ (4 kez), Kiptaş, Spor AŞ, İspark, Beltur (3’er kez), İstaç, Ağaç, İsbak, İgdaş (2’şer kez) denetlenmiş.

YORUM;
Şirketlerin denetim yoğunluğu 2021 sonrası 3- 4 kat artmış. 2012’den 2018 yılına kadar altı şirket, 2019’dan 2023 yılına kadar 17 şirket denetlenmiş. Denetim rapor sayfası 1.614 ve bulgu sayısı 469 olmuş.
İBB şirketlerinden Kültür AŞ’nin eski ve yeni yöneticileri, Medya AŞ ve İPA AŞ yöneticileri tutuklandığı için işimi zorlaştırıp, yazıyı uzatmış olsa da Şirketleri de inceledim. Ayrıca şirketlerden sorumlu sayın Ertan YILDIZ da gözaltına alınanlar arasında.

Denetim raporlarının içinde suç unsuru teşkil eden ve kamu zararına neden olanlar hakkında bilgimiz yok. Belki soruşturma evrakları içinde olabilirse de sıradan vatandaşların erişimine açılacağını düşünmüyorum. Çünkü yargılama halen devam ediyor.

TABLO- 2: BULGULARIN KATEGORİLERE GÖRE DAĞILIMI

YORUM
İBB, İETT ve İSKİ’de Yönetim hataları açık ara ilk sırada. İBB’de İhale hataları 2’nci sırada olmasına rağmen, İETT ve İSKİ’de muhasebe hataları 2’nci, İhale hataları 3’ncü sırada.

Şirketlerde Yönetim hataları ilk sırada olanlar çoğunlukta olmasına rağmen, İhale hataları ilk sırada olanlar; İsfalt ve İmar AŞ. Muhasebe hataları ilk sırada olanlar; Ugetam ile Kültür AŞ dikkat çekiyor.

İBB+ İETT+ İSKİ toplamında sıralama; Yönetim- Muhasebe- İhale- Kiralama- Ruhsat- Atama

BİT’ler toplamında sıralama; Yönetim- Muhasebe- İhale- Kiralama- Atama- Ruhsat

Genel toplamda sıralama; Yönetim- Muhasebe- İhale- Kiralama- Atama- Ruhsat şeklinde.

2012- 2018 arası 21 BB- Büyükşehir Belediyesi, ilçeleri, şirketleri ile 10 İl belediyesi, ilçeleri ve şirketlerinin özetini çıkardığım BELEDİYELERDE SİSTEMATİK SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER kitabımdaki sıralama;Muhasebe- Yönetim- İhale- Kiralama- Atama- Ruhsat şeklinde gerçekleşmişti.
Görüldüğü üzere İBB ve bağlı kuruluşlarıyla BİT’lerde açık ara Yönetim hataları olduğunu anlıyoruz.

İBB’de Muhasebe ile İhale hataları çok yakın olmasına rağmen, Bağlı kuruluşlar ile BİT’lerde muhasebe hataları açık ara ikinci sırayı almış. Genel toplamda da benzer sıralama devam ediyor.
Bu durumda İBB yönetiminin çok başarılı olduğunu söylemek mümkün görünmüyor.

TABLO-3: DENETİM SONUÇLARININ İZLENMESİ

Bir önceki denetim yılına göre düzeltilmeyen sorunlar, denetim raporlarının sonunda 2018’den itibaren veriliyor.
Dikkat çekici olan; Düzeltilmeme miktarının azalmayıp giderek daha da artması.

YORUM
Denetim raporları ilgili kuruma ulaştıktan sonra mecliste görüşülmek zorunda. Normalde bir sonraki yıl aynı hataları yapmamak lazım. Ancak tabloya göre kısmen veya tamamen düzeltilmeyenlerin arttığı görülüyor. Birer örnekle açıklarsak;

İSKİ 2019’da denetlenmiş ve TABLO- 1’e göre 16 bulgu tespit edilmiş. 2020’de 5 hatanın gereği yapılmamış ve düzeltilmediği tespit edilmiş. Oran %31,25

2020’de 13 bulgu tespit edilmiş. 2021’de kısmen veya hiç 5 hata düzeltilmemiş. Oran %38,46

2021’de 16 bulgudan 9 tanesi düzeltilmemiş. Oran %56,25 ve giderek artıyor.
İETT 2021’de denetlenmiş ve 13 hata tespit edilmiş. 2022 raporunda 5 hiç ve 3 kısmen olmak üzere toplam 8 düzeltilmeyen hata var. Oran %61,54
2022 raporuna göre 2021’de bulunan 21 hatanın 10 tanesi düzeltilmemiş.

Oran %47,62
İBB 2019’da 92 bulgu var. 2020’de 8 kısmen ve 37 hiçbiri toplam 45 hata düzeltilmemiş. Oran %48,91
2020’de 69 bulgu var. 2021’de 2’si kısmen ve 34’ü hiç düzeltilmemiş. Oran %52,17.
2021’de 91 bulgunun 5’i kısmen ve 57’si hiç toplam 62 hata düzeltilmemiş. Oran %68,13.
Şirketleri de aynı şekilde inceleyebiliriz. Bir örnek verip bitireceğim.
Kültür AŞ 2020 de denetlenip 5 hata bulunmuş. Biri kısmen ikisi hiç düzeltilmemiş. Oran %60.
2021’de 11 bulgudan biri kısmen ve 6’sı hiç düzeltilmemiş. Oran %63,64

Denetçi olsanız ve böyle bir durumla karşılaşsanız ne yapardınız?
Üst yönetim ya yönetemiyor, ya da denetçilerle inatlaşıyor. Poposuyla inatlaşan donuna yaparmış!

Başlığa dönersek. Sayıştay görevini defalarca uyararak yapmış. Ancak denetlenenler ciddiye almayıp gereğini yapmamış. Tabii ki bu sonuçlar, varsa kamu zararları ve suç duyurularıyla birlikte devlet yöneticilerine servis ediliyorsa kuşkulanıp, her seferinde daha donanımlı olarak gelip nelerin yapılmadığı sorgulanır.

Bu incelemeleri detaylı olarak yapmadan, parti ve kurum yöneticileri çıkıp açıklama yapıyorlar;

DENETÇİLER BELEDİYEDEN HİÇ ÇIKMIYOR!

Ahmet Baybars GÖĞEZ