“Cumhuriyetin Valisi: Rozet Değil Karakter Taşıyan Devlet Adamı Üzerine Satirik Bir İnceleme”

Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilkeleri ışığında vali kimliğini yeniden tanımlama amacını taşımaktadır. Bugün, her vali “makamın vakarını” sadece protokol defteri imzalamakla sınırlamayan, aynı zamanda gerektiğinde devlete, millete ve hukuka sadakatini fiili olarak gösteren bir vali tipolojisini öne çıkarmalıdır. Örnek olay olarak Tunceli Valisi Bülent Tekbıyıkoğlu’nun istifası bağlamında, kamu görevlerinde anayasal sadakat ve kişisel erdemin önemi günümüzde sıradışı bir örnek olarak vurgulanmalıdır.

1. Vali Kimdir? Makam mı, Mizaç mı?

Vali… Fransızcadan dilimize geçen bu kelime, “halkın valisi” değil, “devletin valisi” anlamında kullanılmakla birlikte, halkla devleti barıştırma görevini de beraberinde getirir. Ancak mesele sadece valilik konağındaki koltuğa oturmak değil; o koltuğun hakkını vermektir. Yani mesele koltukta oturmak değil, koltukla dik durabilmektir.

2. Vali Kime Hizmet Eder?
   • Madde 1: Vali ne bir partinin, ne bir kişinin, ne de bir klik grubunun memurudur.
   • Madde 2: Vali, 1924 Anayasası’nın ruhunu, 1982 Anayasası’nın lafzını ve 1934 Trakya gezisinin fotoğraflarındaki Atatürk bakışını yansıtan bir duruşun temsilcisidir.

Peki bu nasıl olur?

3. Güncel Bir Örnek: Tunceli Valisi Bülent Tekbıyıkoğlu Olayı

Tunceli’de terör örgütü elebaşları için düzenlenen bir etkinliğe müsamaha gösterilmesi karşısında, Vali Bülent Tekbıyıkoğlu görevinden istifa ederek, hukuki ve ahlaki sınırların ötesine geçmeyen ama net bir duruş sergilemiştir. Bu, Cumhuriyet valisinin “çıkış yolu” değil, “doğru yolu” gösterdiği bir andır.

Vali Tekbıyıkoğlu, açık bir şekilde şunları yapmıştır:
• Kanunsuzluğa sessiz kalmayarak, idarenin etiğini hatırlatmıştır.
• Yemin ettiği değerlere sadık kalmıştır: Türk Milleti, Türkiye Cumhuriyeti ve Anayasa.
• “Görevde kalayım da ne olursa olsun” diyen memur anlayışını değil, “Devletin vakarını koruyayım da ne olursa olsun” diyen devlet adamlığını benimsemiştir.

4. Cumhuriyet Valisi Nasıl Olmalıdır? (Satirik Bir Protokol Rehberi)

4.1 “Rozeti” Kravatına Değil, Vicdanına Takar

Cumhuriyet valisi, rozeti yakasında değil, duruşunda taşır. Atatürk portresi karşısında nutuk atan ama Atatürk’ün ilkesini görmezden gelen vali, portreye değil, portakal suyu şişesine bakıyordur muhtemelen.

4.2 “Kanunsuz Emre İtaat Edilmez” İlkesini Bilir

TSK İç Hizmet Kanunu’nda geçen bu ifade, yalnızca asker için değildir. Her kamu görevlisinin pusulasıdır. Anayasa’ya, kanuna ve hukuka aykırı bir emir geldiğinde, vali telefonun diğer ucundaki “efendi”ye değil, yemin ettiği metne bakmalıdır.

4.3 “Devlet Baba” Değil, “Hukuk Anası” Olur

Vali, otoriterlik değil, adalet dağıtır. “Ben ne dersem o olur” diyen vali değil; “Kanun ne diyorsa o olur” diyen vali, Cumhuriyet’in evladıdır.

4.4 Kamera Karşısında Değil, Kriz Anında Belirir Kendini

Kriz anlarında valinin omurgası, sümen altı kararlarla değil; “biz bu ülkeyi kolay kazanmadık” diyerek alınan kararlarla sınanır. Mevki bir gün biter ama duruş baki kalır.

5. Diğer Görevli Gruplar İçin Aynı Sorumluluk
   • Kaymakam: Devletin en küçük parçasında en büyük duruşu gösterebilmelidir.
   • Savcı ve Hâkim: Adaletin terazisinde “gelen telefonun sesi” değil, “hukukun sesi” ağır basmalıdır.
   • Polis ve Asker: Sadece fiziken değil, hukuken de dik durmalıdır. “Emir aldım” demekle sorumluluktan kurtulunmaz; tarih bunu hep yargılar.
6. Sonuç: Cumhuriyetin Vali Profili

Cumhuriyet valisi:
• Makamın değil, halkın saygısını kazanır.
• Mevzuatın değil, ilkelerin adamıdır.
• İktidarın değil, anayasanın sadık hizmetkârıdır.

Velhasıl: Cumhuriyet valisi, “protokolde nasıl oturacağını” değil, “tarihin karşısında nasıl duracağını” bilen kişidir.

Kaynakça ve Analiz:
1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 1982.
2. T.C. İçişleri Bakanlığı Görev Tanımları.
3. Türkiye İnsan Hakları Vakfı Raporları (2023-2024).
4. “Modern Devlet ve Bürokrasi”, Prof. Dr. Şerif Mardin.
5. Tunceli Valiliği Resmî Açıklamaları (2025).
6. Bülent Tekbıyıkoğlu’nun basına yansıyan istifa beyanları ve demeçleri.