YEREL YÖNETİMLER KİMLERE HİZMET EDİYOR?

Ahmet Baybars GÖĞEZ 

Normalde vatandaşa hizmet etmesi gereken yerel yönetimler (belediyeler), bağlı kuruluşları ve BİT’ler (%50+ ortağı oldukları şirketler) mali verilere göre kimlere hizmet etmiş birlikte bakalım.

Bir önceki yazımda partilere göre BB ve bağlı kuruluşlarının Gelir- Bütçe açığı- Bağışlar- Varlık satışı kalemleri üzerinden inceleme yapmıştım. Kaçıranlar ve bu yazıyı daha iyi anlamak isteyenler için linkini veriyorum. https://abaybarsgogez.net/buyuksehirlerin-bagis-varlik-satis-geliri-ve-butce-acigi-oranlari/

Bu yazıda ise bazı gider kalemleri üzerinden partilere göre BB Faiz gideri- Faiz borcu- Transfer harcamalarını yorumlayacağım.

Takip edenlerin hatırlayacağı üzere, yazı dizisine önceki günlerde KAMU VE BELEDİYELERDE BÜTÇE AÇIĞI HASTALIĞI https://abaybarsgogez.net/kamu-ve-belediyelerde-butce-acigi-hastaligi/ ile https://abaybarsgogez.net/buyuksehirlerde-borc-gelir-orani-yuksekligi/ BÜYÜKŞEHİRLERDE BORÇ- GELİR ORANI YÜKSEKLİĞİ yazılarımla başlamıştım.

Ülkemizde siyasetin etkisinde olup, siyasi ve ekonomik rant dağıtan kuruluşlar haline gelen belediyeler, seçim sistemindeki sorunlardan başlayarak, liyakatsizlik- bilgisizlik- kendisini aday gösteren partisine sadakat- kişisel beklentiler- ilgisizlik nedeniyle sanırım en son vatandaşa hizmet ediyor. Yazı sonunda siz kararınızı verin.

Bağlı kuruluşları ve BİT’ler ile neredeyse Türkiye’nin toplam yıllık tahsilatına eşdeğer kamu kaynağı kullanarak (ikinci Türkiye), CHATGPT’ye göre GSYH’ya %4 katkıda bulunan bir yapı sorgulanmalıdır. Aslında hiç katkıları yoktur. Her ay vergi paylarından aynı oranda pay alırlar. Bazı önlemlerle %20- 30 katkı sağlayabilirler. Bu da Türkiye’nin ilk 10 ekonomi arasına girmesini kolaylaştırır.

Daha önceki yazı dizisinde olduğu gibi durumu sorgulamaya ve kamuoyunu bilgilendirmeye devam edeceğim. Tabii ki tüm belediyeleri bir yazıya dökmek mümkün değil, sadece 30 büyükşehir ve 33 bağlı kuruluş üzerinden inceleme yaparak, belediye gelirlerinin nerelere harcandığını bu yazıda öğreneceğiz.

Harcama kalemleri içinde Yatırım- Faiz gideri ve Faiz borcu- Transfer harcamalarını ele alacağım. Gerisi zaten Personel gideri- SGK ödemesi- Mal ve hizmet harcamaları olup, hizmet üretebilmek için yapılması gereken Cari giderlerdir. Cari harcamalar içinde ne kadar doğrudan veya dolaylı olarak seçim harcamalarında kullanıldığını muhasebe detaylarına ulaşamadan bilemeyiz.

Bu vesileyle seçim öncesi veya sonrası belediye başkanlarının bütçeden harcama yaparak, belirli bir etkinlik- açılış- yatırım- hizmet duyurularını sitesinde yapmak yerine, kendi boy resimlerini koyarak vatandaşa yönelik billboard ve totemlerde mesajlar vermesinin, Sayıştay denetim raporlarında tenkit edildiği gibi doğru olmadığını hatırlatalım. Altına isim yazılabilir. Bursa BB başkanı sayın BOZBEY şehrin tamamı ve ana arterlerde böyle resim paylaşıyor. X’den mesaj gönderdim. Kişisel zimmet veya İlan ve Reklam vergisi borcu çıkar. Demedi demesin.! Örnek alıp başka belediye başkanlarının da bu yolla tanıtım yaptıklarını görüyorum.

2464- BELEDİYE GELİRLERİ KANUNU Md. 12, 13, 16; “Belediye mücavir alanlarında her türlü İlan ve reklam vergiye tabidir. Vergi mükellefi, yurt dışından gönderilen ilan ve reklamlar dâhil, ilan ve reklamı kendi adına yapan veya yaptıran gerçek veya tüzelkişilerdir.

Sayıştay’ın 2015 yılı İstanbul Halk Ekmek AŞ denetiminde denetçinin yorumu; “Fayda- Maliyet- Etki analiziyle reklam ve pazarlama araçları belirlenmeli..”

Siyasi partiler boyutunu görebilmek için partilere göre istatistikler çıkartarak, 2023 ve 2024 yıllarını ele alacağım. Geçmiş yıllara göre bilgileri 2015’den başlayarak basıldığında kitabımda bulabileceksiniz.

Partilere göre büyükşehir belediyesi sayıları;

2023 yılı; AK PARTİ 15- CHP 11- DEM 3- MHP 12024 yılı; AK PARTİ 12- CHP 14- DEM 3- YRP 1

TABLO HAKKINDA AÇIKLAMALAR

1. 2023’DEN 2024 YILINA AKP BELEDİYELERİ

*BB Faiz Ödemeleri (C) Faiz Gideri harcamaları (%3,45- %6,31=) %82,90 çok artmış. KÖTÜ

2024 Faiz ödeme+ Faiz borç+ Transfer ödeme toplamı (J) %38,61, Toplam yatırım (L) %36,28 aşmış. ÇOK KÖTÜ

Su- Kanal idareleri Faiz ödemeleri (C) Faiz Gideri harcamaları (%3,66- %4,57=) %24,86 artmış. KÖTÜ

*BB Faiz Gideri+ Faiz borcu toplamının (G), (%15,39- %24,69=) Toplam Gidere oranı (B) %60,42 artmış. KÖTÜ

Su- Kanal idareleri toplam faiz gideri+ faiz borcunun gidere oranı azalmış. (%8,95- %8,73 mavi işaretli alan) İYİ

*BB yatırım toplamının (L) Toplam Gidere (B) oranı (%42,50- %36,28=) -%14,64 azalmış. KÖTÜ

Su- Kanal idareleri yatırım toplamının (L) Toplam Gidere oranı azalmış. (%37,50- %34,16=) -%8,90 KÖTÜ

2. 2023’DEN 2024 YILINA CHP BELEDİYELERİ

*BB Faiz Ödemeleri (C) Faiz Gideri harcamaları (%2,90- %4,17=) %43,79 artmış. KÖTÜ

Su- Kanal idareleri Faiz ödemeleri (C) Faiz Gideri harcamaları (%1,38- %2,20=) %59,42 artmış. KÖTÜ

*BB Faiz Gideri+ Faiz borcu toplamının (G), (%4,61- %5,34=) Toplam Gidere oranı (B) %15,84 artmış. KÖTÜ

Su- Kanal idarelerinin toplam faiz gideri+ faiz borcunun gidere oranı çok artmış. (%3,36- %6,13=) %82,44 KÖTÜ

*BB yatırım toplamının (L) Toplam Gidere (B) oranı azalmış. (%37,41- %32,49=) -%13,15 KÖTÜ

Su- Kanal idareleri yatırım toplamının (L) Toplam Gidere oranı artmış. (%26,01- %32,08=) % 6,07 İYİ

3. 2023’DEN 2024 YILINA DEM BELEDİYELERİ (Kayyıma devredilen VAN dahil.)

*BB Faiz Ödemeleri (C) Faiz Gideri harcamaları (%3,84- %8,11=) %111,20 aşırı artmış. ÇOK KÖTÜ

2024 Faiz ödeme+ Faiz borç+ Transfer ödeme toplamı (J) %%31,98, Toplam yatırım (L) %18,70 aşmış. ÇOK KÖTÜ

Su- Kanal idareleri Faiz ödemeleri (C) Faiz Gideri harcaması (%2,39- %14,16=) % 492,46 aşırı artmış. ÇOK KÖTÜ

2024 Faiz ödeme+ Faiz borç+ Transfer ödeme toplamı (J) %%28,61, Toplam yatırım (L) %14,17 aşmış. ÇOK KÖTÜ

*BB Faiz Gideri+ Faiz borcu toplamının (G), (%14,48- %21,22=) Toplam Gidere oranı (B) %46,55 artmış. KÖTÜ

Su- Kanal idaresi toplam faiz gideri+ faiz borcunun gidere oranı çok artmış. (%26,27- %28,11=) %7,00 KÖTÜ

*BB yatırım toplamının (L) Toplam Gidere (B) oranı azalmış. (%39,52- %18,70=) -% 52,68 KÖTÜ

Su- Kanal idareleri yatırım toplamının (L) Toplam Gidere oranı azalmış. (%17,86- %14,17=) -%20,66 KÖTÜ

4. 2023’DEN 2024 YILINA YRP BELEDİYELERİ

* 2023 yılında AKP belediyesi olan Şanlıurfa’nın Faiz gideri 218,7 milyon TL+ Faiz borcu 75,2 milyon TL= 293,9 milyon TL olup, Toplam giderine (7.663,2 milyon TL) oranları sırayla %2,85 ve %3,84’dir.

Cari+ Sermaye transferi+ Borç verme toplamı 1.542,5 milyon TL olup, Toplam gidere oranı %20,13’dür.

Tabloya göre yerlerine koyarsak; %3,84+ %20,13= %23,97 buluruz.

2023 yatırım harcaması 2.357,3 milyon TL olup, Toplam Gidere oranı %30,76’dır. Tablo (L) 2024 yılı %18,78.

Yani 2023 yılında Faiz gideri+ Faiz borcu+ Transfer ödemelerinin toplam gidere oranı %23,97 ile yatırımların toplam gidere oranı (%30,76) altında olmasına rağmen, 2024 yılında giderler artarak %36,95, yatırımlar azalarak %18,78 olmuş ve tablo kızarmış. Yeni yönetimin performansı bu göstergelere göre iyi değil.

2023’de MHP belediyesi olan Manisa BB’nin 2024 performansı nasıl olmuş?

Toplam Gider: 7.831,3 milyon TL

Faiz gideri: 41 milyon TL

Toplam gidere oranı: %0,52 (2023’de %1,75)

Faiz gideri+ Faiz borcu= 65,1 milyon TL

Toplam gidere oranı: %0,83 (2023’de %3,04)

Toplam Transferler: 1.525,8 milyon TL (2023’de 446,1 milyon TL)

Toplam gidere oranı: %19,48 (2023’de %%8,97)

Toplam faiz+ Transfer oranları= %0,83+ %19,48= %20,31 (2023’de %12,01)

Toplam yatırım: 1.829,3 milyon TL (2023’de 1.624,2 milyon TL)

Toplam gidere oranı: %23,36 (2023’de %32,66)

Toplam Gidere göre yatırım harcaması azalmış ancak, Toplam Faiz düşerek transfer giderleri artsa da, toplam yatırım oranı altında kalabilmeyi başarmış.

NOT: Tabloda toplu bilgiler verdim. Her belediye kendi içinde incelendiğinde AKP- CHP- MHP- YRP’li belediyeler içinde çok başarılı olanlarla, bu oranların çok daha üstünde başarısız örnekler görülebilir.

SONUÇ

Linkteki yazımda https://abaybarsgogez.net/buyuksehirlerin-bagis-varlik-satis-geliri-ve-butce-acigi-oranlari/ AKP’li belediyelerin 2023’de toplam bağış gelirlerinin (4.228,7 milyon TL) %75,85’ni, 2024’de (5.963,5 milyon TL) %71,79’nu aldıklarını yazmıştım. Görünüşe göre bu bağışlar Faizler+ Transfer giderleri ağırlıklı kullanıldığı için 2024 yatırım giderleri (53.666,5 milyon TL), 2023 yatırım giderleriyle (53.523,6 milyon TL) aynı kalarak, toplam giderlerin gerisine düşmüş ve tabloda kırmızı olarak yer aldı.

Yazılarımda belediyelerde finans yönetiminin doğru yapılmadığını, holding gibi milyarlık bütçeleri yöneten belediyelerde Hazine ve Maliye bakanlığından referanslı (onaylı) yetkin bir finans/ risk uzmanı bulunması gerektiğini yazarım. Gerçekleşirse banka kredileri ile kamu borç ve gecikme faizlerinde ciddi azalmalar olur.

Şirket kurma sevdasıyla, kamu kaynaklarının verimsiz şirketlere sermaye olarak transferine de karşıyım.

Her söyleminde “faize karşıyım” diye açıklama yapan sayın cumhurbaşkanı, AKP’li belediyelerde yatırımların da üzerinde faiz ve transfer giderlerine çözüm bulunması için acil çalışmalar başlatmalıdır.

2023’den 2024 yılına BB ve bağlı kuruluşlarının toplam performansına bakarsak;

Toplam faiz gideri+ faiz borcu 40.509,5 milyon TL, 2024’de 86.875 milyon TL ile 2 kattan fazla %114,46 artmış.

Transferler 2023’de 63.298,7 milyon TL, 2024’de 120.608,7 milyon TL’ye %90,54 artarak faiz gideriyle yarışıyor.

Yatırımlar 2023’de 189.055,3 milyon TL’den, 2024’de 297.112,7 milyon TL’ye %57,16 artmış.!

Geride 1.405- 30= 1.375 belediye daha var. Yetkin ve donanımlı kişilerin yönetimindeki BB’lerde durum böyle ise, diğer belediyelerdeki vahameti düşünebiliyor musunuz?

Hemen, dün veya geçen ay- yıl yapısal önlemler başlatılarak; liyakata dayalı seçim sistemi oluşturulması, YEREL YÖNETİMLER BAKANLIĞI kurulması, İÇ ve DIŞ denetim sonuçlarının gereğinin yapılması, yerine getirmeyenler hakkında kamu kaynaklarının verimsiz kullanımı (kaybı için zaten yargılama var) için soruşturma başlatılması, performans sistemi ağırlıklı denetim ile yetkin kişilerden oluşan siyaset dışı yapılanmayı öneriyorum.

Türkiye’nin yıllık gelirine denk olan Yerel yönetimler, bağlı kuruluşlar, İl özel idareler ve BİT’lerin kullandıkları kamu kaynağı (TABLO’ya göre 2024’de 30 BB ve 33 Bağlı kuruluşun BİT’ler hariç kullandığı kamu kaynağı 913,3 milyar TL) ile ikinci bir Türkiye hamlesi başlatılabilir. GSYH’ya olan katkıları artırılarak, vatandaşların gelir- refah- sosyal yardım beklentileri en yüksek düzeyde karşılanır ve enflasyonun düşmesine bile katkıda bulunabilirler.

Bu görünümle YEREL YÖNETİMLER, bankalara, partili- yandaş kişilerle verimsiz BİT’ler ve gereksiz transfer harcaması yapılan kişi ve kurumlara hizmet ediyor.

Bilgi paylaşınca güzel