Yerel yönetimlerin dikkatine!

www.kdzereyli.com

Araştırmacı yazar, aynı zamanda Haber sitemizin değerli köşe yazarı Ahmet Baybars GÖĞEZ'in yerel yönetimlerle alakalı aydınlatıcı ve faydalı yazısını sizlerle paylaşmak istiyorum.

İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA BELGESİ OLMADAN İŞLETME ÇALIŞTIRMAK

YEREL YÖNETİMLERİN DİKKATİNE

Peşinen söylemem gerekirse, yerel yönetimlerin ruhsat, denetim, ceza ve uyarıları mevzuata göre yetersiz. Kendi işletmelerinde bile kurallara/ yasalara uymuyorlar. Liyakatsizlik paçalardan akıyor. İspatı bu yazıda.

Bolu Kartalkaya Grand Kartal Otel’de yaÅŸanan yangın felaketinde 76 vatandaşımızı maalesef kaybettik. Kayıplarımıza rahmet dilerken sevenlerine, ülkemize baÅŸsaÄŸlığı ve sabırlar diliyorum.

Yaşanan bu vahim olay sonrası Bakanlıklar, Belediyeler ve İl özel idareleri arasında kimin yetkili olduğuna yönelik tartışmalar kamuoyu, sosyal medya, basın ve medyada tartışılmaya başlandı. Aslında yaşanan bu felaket ilk değildi. Görünüşe göre son da olmayacak. Hem bu konuya açıklık getirmek, hem de ihmal edilen bazı konularda ilgi alanım olan Yerel yönetimler açısından tespitlerimi ve uyarılarımı paylaşmak istiyorum.

Turizm bakanlığı belgeli turistik tesislerin denetimi, bırakın şehir dışında olmasını, şehir içinde bile olsalar Bakanlığa aittir. Büyükşehir belediyeleri yetki/ sorumluluk alanı İl mülki sınırlarıdır. İl, ilçe ve belde belediyeleri yetki/ sorumlulukları ise mücavir sahalarla sınırlıdır. Mücavir sahalar dışındaki yerlerde yetki/ sorumluluk İl özel idareleri tarafından yerine getirilir.

Yangına karşı işletmelerin alması gereken önlemler, belediye itfaiyeleri ile İş Güvenliği yetkisi/ belgesi olan kişi- şirketler tarafından kontrol edilerek, rapor halinde hazırlanmalıdır. Turizm bakanlığı belgeli tesis ve işletmeler için de bu kurum ve kuruluşlar ile Mimarlar- Mühendisler- Makine Mühendisleri odalarından yardım/ destek alınabilir. Yani ben bilirim diyerek sorunlar çözülmüyor.

Her turizm belgeli kuruluşun itfaiye aracı ve yangın söndürme personeli bulundurması beklenemez. Ancak işletme personeline, ikiz görev olarak eğitimler verilerek yetiştirilebilirler. Böylece yangının başlangıcında ilk müdahale ve tahliye işlemleri daha sağlıklı yapılarak can ve mal kaybı asgari seviyeye çekilebilir. Tabii ki bu tesislere ruhsat verirken yangın teçhizatı, yangın merdiveni, her oda ve mahallerde belirli bir sıcaklık artışına (60- 65 C) göre kendiliğinden devreye girecek tavana monteli ve ayrı bir depodan temin edilecek suyu püskürten yağmurlama sprinklerinin yeterli sayıda olmasının ve yangın ikaz- işaret levhalarının yeterliliğinin kontrolü gerekir.

Bu konular yeterince tartışılmaktadır. Bir süre daha tartışılıp, her defasında olduğu gibi maalesef unutulacağı için fazla derinlere girmeyeceğim. Ancak turistik tesisler ile vatandaşların yoğun şekilde bulunduğu AVM- Otel- Lokanta- Kafe- Otopark- Hamam- Yurt- Kreş vb. tesisler için profesyonelce RİSK YÖNETİM PLANI hazırlanıp, ilgili personelin eğitilerek, yangın tatbikatları yapılmasını ekleyip konu başlığına dönmek istiyorum.

İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATI

Bu belgenin alınmasının şart olduğunu bilmeyenimiz yoktur. Belediyelerce verilir. Hatta yanlış bilinse de, 2020 yılından itibaren, BB- Büyükşehir belediyesi ilçe belediyeleri mücavir sahalarında bile yetkili ilçe belediyesidir. Konunun önemi ve ihmaller tahmin edilenin çok üzerindedir. O nedenle sabrınıza sığınarak, ayrıntılara girip örneklerle biraz uzun da olsa açıklamaya gayret edeceğim. İnanın bu bilgilerin birçoğu, yerel yönetimlerin yetkili/ sorumlularınca dahi bilinmiyor.

AÅŸağıda yasal düzenlemeler hakkında bilgi vereceÄŸim. Ancak dikkat çekmek istediÄŸim önemli bir detay daha var. Özel/ tüzel kiÅŸilerce iÅŸletilen iÅŸyerleri dışında, BüyükÅŸehir- Ä°l- Ä°lçe- Belde belediyeleri, Ä°l özel idareleri ile bazı kurumların ÅŸirketleri (KÄ°T- BÄ°T’ler- Kamu/ Belediye Ä°ktisadi Ä°ÅŸletmeleri) ve Bütçe içi iÅŸletmelerinin de iÅŸlettiÄŸi iÅŸletmeler/ tesisler bulunmaktadır. Ä°nsanlar daha uygun fiyat tarifeleri olduÄŸu için bu iÅŸletmelerden yoÄŸun ÅŸekilde yararlanırlar.

Ä°lgi alanım olan Sayıştay raporları denetim sonuçlarına göre, bazı özel/ tüzel ÅŸahısların iÅŸletmelerinde olduÄŸu gibi, BÄ°T- Belediye ÅŸirketleri ve Bütçe içi iÅŸletmelerinin de iÅŸlettiÄŸi mekânlarda Ä°ÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadığı tespit edilmiÅŸtir. Ayrıca bu mekânlar sıhhi tesisler olup, insan saÄŸlığı açısından ruhsatlandırılmalıdır. Raporlarda yazan ve aklıma gelen bu tip iÅŸletmeleri şöyle sıralayabiliriz; Oteller- Lokantalar- Kafeler- Yurtlar- KreÅŸler- Otoparklar- Hamam ve Kaplıcalar- Konukevleri- Kamp- Misafirhane- AVM’ler vb.

Bir kitap çalışmam için incelediğim Beşiktaş belediyesinin 2017- 2019- 2020- 2022- 2023 Sayıştay denetim raporlarında yer alan konuyla ilgili tespitlerin özetini aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.

Kendi işletmeleri için bile yasaları uygulamayan belediyeler ve il özel idarelerinden, özel/ tüzel işletmeleri denetlemelerini beklemek hayal değil mi? Tabii ki işini düzenli ve yasalara göre yapanlara lafımız yok.

Tablolardan sonra konuyla ilgili yasal düzenlemeleri aşağıda paylaşarak yazımı sonlandıracağım. Umarım yaşadığınız beldelerdeki belediyeler ve İl özel idarelerle paylaşarak, başımıza çok daha büyük felaketlerin gelmesini önlemek için uyarıcı ve bilgilendirici bir paylaşım yapmış olurum. Durumun asıl vahim olan tarafı, her iki tabloda da Sayıştay denetçileri tarafından uyarılara rağmen çözüm yönünde hiçbir çaba gösterilmeyip, ısrarla hataların tekrar edilmesidir. Bu nedenle kitabımın adını SİSTEMATİK SORUNLAR koydum.

Ayrıca 2012’den 2018 yılına kadar, 21 BüyükÅŸehir belediyesi ile 10 il belediyesi ve ilçelerinin Sayıştay raporlarının özetini çıkarttığım iki cilt BELEDÄ°YELERDE SÄ°STEMATÄ°K SORUNLAR VE ÇÖZÃœMLER kitabımdan da aÅŸağıda alıntılar yapacağım. Görüldüğü gibi sadece BeÅŸiktaÅŸ belediyesi deÄŸil, neredeyse tüm belediyelerde benzer hatalar devam etmekte olup, insanların saÄŸlığı ve güvenliÄŸi hiçe sayılmaktadır.

Bazı dostlarımın “Sayıştay denetçileri görmüyor mu” ÅŸeklinde sızlanmalarına da cevaptır. Yasalar doÄŸru uygulanır ve uyarılar dikkate alınırsa, yaÅŸanan bunca felaketin üstesinden gelebiliriz.

MEVZUAT HAZRETLERÄ° NELER DÄ°YOR!

Sayıştay 2023 Beşiktaş Belediyesi Denetim raporu ile BELEDİYELERDE SİSTEMATİK SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER kitabımdan kopyalıyorum;

10.08.2005 tarihli ve 25902 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ä°ÅŸyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Ä°liÅŸkin Yönetmelik’in “Ä°ÅŸyeri açılması” baÅŸlıklı 6’ncı maddesinde;  “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan iÅŸyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. Ä°ÅŸyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diÄŸer kamu kurum ve kuruluÅŸları ile ilgili meslek kuruluÅŸları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri iÅŸlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. Ä°ÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan iÅŸyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır...” hükmü, Yönetmelik’in “Ruhsatın düzenlenmesi” baÅŸlıklı 12’nci maddesinde;

“Sıhhî iÅŸyeri açmak isteyen gerçek ve tüzel kiÅŸiler, iÅŸyerlerini bu YönetmeliÄŸe uygun olarak tanzim ettikten sonra Örnek 1’de yer alan baÅŸvuru ve beyan formuyla yetkili idareye müracaat eder. BaÅŸvurunun Yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun olduÄŸunun tespiti halinde baÅŸkaca bir iÅŸleme gerek kalmaksızın iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenerek ilgiliye aynı gün içinde verilir.” 

“Ä°ÅŸletmecinin deÄŸiÅŸmesi ve iÅŸyerinin nakli” baÅŸlıklı 8’nci maddesinde;  “Ruhsatta belirtilen faaliyet konusu, faaliyet alanı ve adresin deÄŸiÅŸmemesi kaydıyla iÅŸ yerinin devredilmesi halinde, devralan kiÅŸinin baÅŸvurusu üzerine dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınmak suretiyle yeni iÅŸletmeci adına tekrar ruhsat düzenlenir. Ancak devredilmek istenen iÅŸ yerinin fiziki durumu ve ruhsat dosyasındaki bilgi ve belgelerin iÅŸletmecinin kusuru sebebiyle faaliyet konusuyla ilgili bu Yönetmelik kapsamında karşılanması gereken mevzuat hükümlerine aykırı olması halinde, söz konusu aykırılıklar ve noksanlıklar giderilmeden yeni iÅŸletmeci adına ruhsat düzenlenemez.” Hükümleri tesis edilmiÅŸtir.

Yönetmelik’in “Ä°ÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatının kesinleÅŸmesi” baÅŸlıklı 13’üncü maddesinde ise; “Ä°ÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen iÅŸyerleri, yetkili idareler tarafından ruhsatın verildiÄŸi tarihten itibaren en geç bir ay içinde kontrol edilir. Ä°ÅŸyerinin bu süre içinde kontrol edilmemesi halinde ruhsat kesinleÅŸir. Kontrol görevini yerine getirmeyen yetkili idare görevlileri hakkında kanunî iÅŸlem yapılır.  Ä°ÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, iÅŸyerine bu noksanlık ve hatalarını gidermesi için bir defaya mahsus olmak üzere onbeÅŸ günlük süre verilir.  Verilen süre içinde tespit edilen noksanlık ve aykırılıklar giderilmediÄŸi takdirde, ruhsat iptal edilerek iÅŸyeri kapatılır. Ayrıca ilgililerin yalan, yanlış ve yanıltıcı beyanı varsa haklarında kanunî iÅŸlem yapılır.” hükmü yer almaktadır.

Bu baÄŸlamda, Ä°ÅŸyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Ä°liÅŸkin Yönetmelik'e göre belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bu Yönetmelik kapsamında faaliyet gösterecek iÅŸyerlerinin ilgili belediyeden iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı almış olması gerekmektedir. DiÄŸer yandan, baÅŸvurunun Yönetmelik’te öngörülen kriterlere uygun olduÄŸunun tespiti halinde baÅŸkaca bir iÅŸleme gerek kalmaksızın iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenerek ilgiliye aynı gün içinde verilmekte olup iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan iÅŸyerlerinin yetkili idareler tarafından kapatılması zorunludur. Bu durumda herhangi bir süre verilmesi de söz konusu deÄŸildir.

5326 sayılı KABAHATLER KANUNU’nun “Emre aykırı davranış” baÅŸlıklı 32’nci maddesinin birinci fıkrasındaki “Yetkili makamlar tarafından adlî iÅŸlemler nedeniyle ya da kamu güvenliÄŸi, kamu düzeni veya genel saÄŸlığın korunması amacıyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket eden kiÅŸiye yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezaya emri veren makam tarafından karar verilir.” hükmüne göre de güncellenmiÅŸ yılı idari para cezasının, ruhsat almadan faaliyette bulunan iÅŸletmelere uygulanması gerekir.

24.12.2020 tarihli ve 7261 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesiyle, “bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, iÅŸletmek, iÅŸlettirmek veya ruhsat vermek” ibaresi eklenerek büyükÅŸehir ilçe belediyelerine yetki verilmiÅŸtir.

24.12.2020 tarihine kadar BB, söz konusu tarihten sonra ise Ä°dare tarafından ruhsatlandırılması gerekir. Ayrıca yine 24.12.2020’den sonra sınırları içerisinde yer alan ve sıhhi müessese kapsamındaki kapalı ve açık otoparkları yapma, yaptırma, iÅŸletme, iÅŸlettirme veya Ä°ÅŸyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Ä°liÅŸkin Yönetmelik kapsamında ruhsatlandırma yetkisinin de büyükÅŸehir ilçe belediyesine tevdi edildiÄŸi anlaşılmaktadır.

5393- BELEDÄ°YE KANUNU 15’inci maddesinde; belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve giriÅŸimde bulunmak, yönetmelik çıkarmak, belediye gelirlerini tahsil etmek, temiz su atık su tesisleri kurup iÅŸletmek, ulaşım hizmetlerini görmek, ticari hayata katkı saÄŸlamak gibi yetki ve imtiyazlar sayılmıştır.

Merkezi idarenin, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun ÅŸekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliÄŸin saÄŸlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereÄŸi gibi karşılanması amacıyla mahalli idareler üzerinde idari vesayet yetkisine sahip olduÄŸu Anayasa’da hüküm altına alınmıştır. Bu idari vesayet yetkisi denetim ve soruÅŸturma konularında İçiÅŸleri Bakanlığı tarafından, yönetsel konularda ise Çevre, Åžehircilik ve Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Bakanlığı tarafından kullanılmaktadır.

2464- BELEDÄ°YE GELÄ°RLERÄ° KANUNU “Ä°ÅŸyeri Açma Ä°zni Harcı” Md. 81; “Belediye sınırları ve mücavir alanda Ä°ÅŸyeri Açma Ä°zni Harca tabi.” Md.  84; Harcın tarifesi, Belediye sınırları ve mücavir alanlarda iÅŸyeri açmak (5.000 m2 aÅŸmayan), 0.10- 1 TL/ m2 arası Harca tabi. Md. 85; Harcın uygulama esas ve usulleri için İçiÅŸleri Bakanlığı yönetmelik hazırlar. Yönetmelik Md. 10; “Ä°ÅŸyeri; MaÄŸaza, muayenehane, yazıhane, imalathane, fabrika, ÅŸube, depo, otel, kahvehane, eÄŸlence, dinlenme ve spor yerleri, tarla, baÄŸ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan, voli mahalli, madenler, taÅŸ ocakları inÅŸaat ÅŸantiyesi, vapur büfesi vb. ticari, sınai, zirai ve mesleki bir faaliyetle baÅŸka bir iÅŸ ve giriÅŸim yapılmasına ayrılan veya bu faaliyet, iÅŸ ve teÅŸebbüslerde kullanılan yerler.” Md. 11; “Harç hesaplama; 5000 m2 kadar alanda faydalanma ÅŸartıyla iÅŸyerinin üzerinde kurulduÄŸu arsanın tümü alınır. Faaliyetini kurulduÄŸu arsada sürdüren iÅŸyerinden harç yerine iÅŸgaliye alınmış. Bu alanlar özel mülkiyet olup, iÅŸgaliye deÄŸil iÅŸyeri açma harcı alınır.” (Güncel harç miktarları belediye meclislerince tarife cetvellerinde ilan edilir.)

3213- MADEN KANUNU Md. 7; “(Ek fıkra: 10.06.2010-5995/ Md. 3) Maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki tesisler için iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatları il özel idareleri veya yatırım izleme ve koordinasyon baÅŸkanlığınca verilir. Maden üretimi ile ruhsat sahasındaki tesislerin iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatlarını il özel idareleri verir. Ruhsat verirken 2464 göre belediyelerin tahsil ettiÄŸi iÅŸyeri açma izni harcı il özel idaresince tahsil edilir. Bu bedelin %50’si ruhsatın bulunduÄŸu bölgeyle sınırlı altyapı yatırımlarında kullanılmak üzere, doÄŸrudan ilgili ilçe veya ilçelerin Köylere Hizmet Götürme Birlikleri hesabına aktarılır. Bu alanların belediyelerin mücavir alanında kalmasıyla tahsil edilen harcın %50’si ilgili belediyenin hesabına aktarılır” Md. 14; “Devlet hakkı ve özel idare payı, her yıl Haziran ayı son günü mesai bitimine kadar ruhsat sahibi tarafından yatırılır”

29.01.2015/ 6585- PERAKENDE TÄ°CARETÄ°N DÃœZENLENMESÄ° KANUNU “iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi” Md. 5.7; “AVM yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi, iÅŸyeri açma ve çalışma ruhsatı vermeye BB yetkilidir…”

AVM Yönetmeliği 26.02.2016 ve 29636 RG Md. 5.3; (Değişik:RG-17.07.2020-31188) AVM yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatını verme, değiştirme ve yenileme yetkisi BB, diğer yerlerde belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde ilgili belediyelere, belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında ise il özel idarelerine aittir. Ancak BB ilçe belediyelerinin mülkiyet ve sınırlarındaki arsada inşa edilip konut sayısı işyeri sayısından fazla olan karma projelerde yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatını verme, değiştirme ve yenileme yetkisi ilçe belediyesine aittir.

Haber : Ahmet Baybars GÖĞEZ